Chuyển đến nội dung chính

Sử dụng trí tuệ nhân tạo để bảo vệ các ngôn ngữ thổ dân: Hy vọng cho sự đa dạng ngôn ngữ

 


Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hiện đại hóa đang diễn ra mạnh mẽ, sự đa dạng ngôn ngữ trên thế giới đang đối mặt với nguy cơ suy giảm nghiêm trọng. Theo các nghiên cứu gần đây, gần một nửa trong số hơn 7.000 ngôn ngữ đang được sử dụng trên toàn cầu có nguy cơ biến mất vào cuối thế kỷ này. Trong số đó, các ngôn ngữ thổ dân, vốn là di sản văn hóa quý giá của nhiều cộng đồng bản địa, đang chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do các yếu tố như thực dân hóa, toàn cầu hóa, đồng hóa văn hóa cưỡng bức và sự suy thoái môi trường. Tuy nhiên, một tia hy vọng mới đã xuất hiện khi các nhà nghiên cứu bắt đầu ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để bảo vệ và phục hồi những ngôn ngữ này. Bài viết này sẽ khám phá cách AI đang được sử dụng để bảo vệ các ngôn ngữ thổ dân, những thách thức liên quan và tiềm năng của công nghệ này trong việc duy trì sự đa dạng văn hóa toàn cầu, dựa trên bài viết từ Phys.org ngày 12 tháng 5 năm 2025.

Nguy Cơ Biến Mất Của Các Ngôn Ngữ Thổ Dân
Ngôn ngữ không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là cầu nối gắn kết con người với văn hóa, lịch sử và bản sắc của cộng đồng. Đối với các cộng đồng thổ dân, ngôn ngữ mang trong mình những câu chuyện, truyền thống và tri thức được truyền qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, áp lực từ các ngôn ngữ thống trị như tiếng Anh, tiếng Tây Ban Nha hay tiếng Trung đang khiến nhiều ngôn ngữ thổ dân dần bị lãng quên. Theo UNESCO, khoảng 3.000 ngôn ngữ trên thế giới hiện đang ở mức nguy cấp, nghĩa là chúng không còn được truyền lại cho thế hệ trẻ một cách tự nhiên. Ở những nơi như Úc, Canada hay châu Mỹ Latinh, nhiều ngôn ngữ bản địa chỉ còn được nói bởi một số ít người cao tuổi, và khi họ qua đời, nguy cơ ngôn ngữ đó biến mất là rất lớn.
Ví dụ, tại Úc, hơn 250 ngôn ngữ thổ dân từng tồn tại trước khi người châu Âu đến, nhưng hiện nay chỉ còn khoảng 120 ngôn ngữ được sử dụng, và phần lớn trong số đó đang trên đà tuyệt chủng. Tương tự, ở Bắc Mỹ, các ngôn ngữ bản địa như Apache hay Cherokee đang đối mặt với nguy cơ tương tự do hậu quả của các chính sách đồng hóa trong quá khứ, chẳng hạn như việc cấm trẻ em thổ dân sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ tại các trường nội trú.

Vai Trò Của Trí Tuệ Nhân Tạo Trong Việc Bảo Vệ Ngôn Ngữ
Trong bối cảnh này, trí tuệ nhân tạo đang nổi lên như một công cụ đầy tiềm năng để hỗ trợ các nỗ lực bảo tồn ngôn ngữ. Các nhà nghiên cứu trên khắp thế giới đang phát triển các công cụ AI nhằm ghi lại, phân tích và tái tạo các ngôn ngữ thổ dân, đồng thời giúp chúng trở nên dễ tiếp cận hơn với các thế hệ trẻ. Một số ứng dụng cụ thể của AI trong lĩnh vực này bao gồm:Ghi Âm và Tạo Từ Điển Kỹ Thuật Số: Các công cụ AI như phần mềm Rapid Word Collection (RWC) được phát triển bởi The Language Conservancy đang giúp các cộng đồng thổ dân xây dựng từ điển kỹ thuật số một cách nhanh chóng. Ví dụ, tại Hoa Kỳ, ba phụ nữ thuộc cộng đồng Apache đã sử dụng RWC để ghi lại các từ vựng liên quan đến các hoạt động hàng ngày như nấu ăn và ăn uống. Phần mềm này sử dụng thuật toán để tìm kiếm các từ "bị lãng quên" trong cơ sở dữ liệu âm thanh và văn bản, từ đó tạo ra các từ điển trực tuyến chỉ trong vòng một năm, thay vì 20 năm như các phương pháp truyền thống.
Nhận Dạng Giọng Nói Tự Động (ASR): Ở New Zealand, tổ chức Te Hiku Media đã phát triển mô hình nhận dạng giọng nói tự động cho ngôn ngữ Māori, đạt độ chính xác lên đến 92%. Sử dụng công cụ Nvidia NeMo, mô hình này không chỉ giúp ghi lại ngôn ngữ mà còn đảm bảo quyền sở hữu dữ liệu của cộng đồng Māori, một yếu tố quan trọng trong việc bảo vệ bản sắc văn hóa.
Dịch Máy và Hỗ Trợ Học Ngôn Ngữ: Các mô hình AI tiên tiến, chẳng hạn như các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs), đang được tinh chỉnh để dịch các ngôn ngữ thổ dân với lượng dữ liệu hạn chế. Một nghiên cứu từ Đại học São Paulo và IBM Research đã cho thấy kết quả khả quan khi phát triển các công cụ dịch AI cho ngôn ngữ Nheengatu ở Brazil, một ngôn ngữ chỉ còn khoảng 20.000 người nói.
Ứng Dụng Công Nghệ Trong Giáo Dục: AI cũng được tích hợp vào các ứng dụng học ngôn ngữ và sách thiếu nhi để khuyến khích thế hệ trẻ tiếp cận với ngôn ngữ thổ dân. Ví dụ, giao diện điện thoại thông minh bằng tiếng Cherokee đã được Motorola giới thiệu, cho phép người dùng tương tác với thiết bị bằng ngôn ngữ này, từ đó tạo cơ hội tiếp xúc hàng ngày với ngôn ngữ.

Những Thách Thức Trong Việc Ứng Dụng AI
Mặc dù AI mang lại nhiều triển vọng, việc ứng dụng công nghệ này để bảo vệ ngôn ngữ thổ dân không phải không có thách thức. Một trong những vấn đề lớn nhất là sự khan hiếm dữ liệu. Nhiều ngôn ngữ thổ dân chỉ có rất ít tài liệu hoặc bản ghi âm, khiến việc huấn luyện các mô hình AI trở nên khó khăn. Chẳng hạn, để tạo ra một hệ thống nhận dạng giọng nói hiệu quả, AI thường cần hàng chục nghìn giờ dữ liệu âm thanh, trong khi các ngôn ngữ thổ dân thường chỉ có vài giờ hoặc ít hơn.
Ngoài ra, các ngôn ngữ thổ dân thường có cấu trúc phức tạp, chẳng hạn như tính đa âm tiết (polysynthetic) trong nhiều ngôn ngữ Bắc Mỹ, khiến AI khó xử lý nếu không được tinh chỉnh kỹ lưỡng. Một thách thức khác là vấn đề đạo đức và quyền sở hữu dữ liệu. Các cộng đồng thổ dân thường lo ngại rằng dữ liệu ngôn ngữ của họ có thể bị các công ty công nghệ khai thác mà không có sự đồng ý, dẫn đến việc mất kiểm soát đối với di sản văn hóa của mình. Do đó, các nhà nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tôn trọng quyền sở hữu dữ liệu và hợp tác chặt chẽ với các cộng đồng bản địa.

Tầm Quan Trọng Của Sự Hợp Tác Với Cộng Đồng
Để vượt qua những thách thức này, các dự án AI thành công đều nhấn mạnh sự cần thiết của sự hợp tác chặt chẽ với các cộng đồng thổ dân. Thay vì áp đặt công nghệ từ bên ngoài, các nhà nghiên cứu đang làm việc trực tiếp với những người nói ngôn ngữ bản địa để đảm bảo rằng các công cụ AI được phát triển phù hợp với nhu cầu và giá trị văn hóa của cộng đồng. Ví dụ, dự án Nheengatu tại Brazil đã liên kết các nhà ngôn ngữ học với những người nói tiếng Nheengatu bản địa để xây dựng dữ liệu chất lượng cao, đồng thời đảm bảo rằng cộng đồng giữ quyền kiểm soát đối với dữ liệu của mình.
Hơn nữa, việc giáo dục và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ là yếu tố then chốt để duy trì ngôn ngữ. Các nhà nghiên cứu khuyến khích việc đưa ngôn ngữ thổ dân vào trường học và sử dụng công nghệ như ứng dụng di động hoặc sách điện tử để làm cho việc học trở nên thú vị và dễ tiếp cận hơn. Như Wilhelm Meya, CEO của The Language Conservancy, đã nhấn mạnh: “Một ngôn ngữ sẽ chết khi giới trẻ ngừng sử dụng nó.” Do đó, việc thu hút sự tham gia của thế hệ trẻ là yếu tố sống còn.

Kết Luận
Sự suy giảm của các ngôn ngữ thổ dân không chỉ là mất mát về ngôn ngữ học mà còn là sự xói mòn của văn hóa, lịch sử và bản sắc. Trí tuệ nhân tạo, với khả năng ghi lại, phân tích và phổ biến ngôn ngữ, đang mở ra một con đường mới để bảo vệ di sản văn hóa quý giá này. Tuy nhiên, để thành công, các nỗ lực ứng dụng AI cần được thực hiện một cách có đạo đức, tôn trọng quyền sở hữu của các cộng đồng thổ dân và tập trung vào việc truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ. Với sự hợp tác chặt chẽ giữa các nhà công nghệ, nhà ngôn ngữ học và các cộng đồng bản địa, chúng ta có thể hy vọng rằng các ngôn ngữ thổ dân không chỉ được bảo tồn mà còn được hồi sinh, góp phần duy trì sự đa dạng văn hóa phong phú của nhân loại.

-----------
Nguồn:
https://phys.org/news/2025-05-ai-safeguard-indigenous-languages.html
https://theconversation.com/how-ai-could-help-safeguard-indigenous-languages-255359
https://www.brandonsun.com/opinion/2025/05/12/ai-could-help-safeguard-indigenous-languages
https://phys.org/news/2023-10-tech-life-endangered-native-american.html


Tự Học tiếng Anh Giao Tiếp

Tự Học tiếng Anh Giao Tiếp
Những video tự học tiếng Anh giao tiếp đơn giản dễ thuộc

Bài đăng phổ biến từ blog này

Vì sao xác con tàu huyền thoại Titanic vẫn chưa được trục vớt?

Việc khôi phục lại di tích từ các thảm kịch của lịch sử không phải lúc nào cũng dễ dàng, và đó chính là trường hợp của việc trục vớt xác con tàu huyền thoại Titanic. Tháng 9/1985, đoàn thám hiểm chung giữa Mỹ và Pháp đã xác định vị trí xác tàu Titanic nằm dưới đáy đại dương ở độ sâu khoảng 3900m. Tìm thấy xác tàu dưới đáy đại dương sau 73 năm Đống đổ nát dưới đáy đại dương không được phát hiện trong nhiều thập kỷ cho đến năm 1985. Vào tháng 9/1985, nhà hải dương học Robert Ballard muốn thử nghiệm tàu ​​ngầm robot, một loại công nghệ mới sẽ được sử dụng để tìm kiếm tàu ​​chiến và tàu ngầm bị chìm. Ông yêu cầu Hải quân Mỹ cho phép ông thử xác định vị trí Titanic bằng công nghệ mới này và đã được cấp phép để tiến hành. Ngày 1/9/1985, một đoàn thám hiểm chung giữa Mỹ và Pháp đã xác định vị trí xác tàu Titanic Chỉ sau hai tuần tìm kiếm ở độ sâu 12.500m dưới mặt nước, nhóm các nhà khoa học do Robert Ballard dẫn đầu đã xác định vị trí xác con tàu ở độ sâu hơn 3.900m dưới bề mặt Đại Tây Dương,...

Google xóa rào cản ngôn ngữ với cuộc gọi dịch giọng nói sống động như thật

Trong bối cảnh thế giới ngày càng kết nối, rào cản ngôn ngữ vẫn là một trong những thách thức lớn đối với giao tiếp toàn cầu. Với hơn 7.000 ngôn ngữ được sử dụng trên toàn thế giới, việc giao tiếp hiệu quả giữa những người nói các ngôn ngữ khác nhau không phải lúc nào cũng dễ dàng. Tuy nhiên, tại sự kiện Google I/O 2025 diễn ra vào ngày 21/5/2025, Google đã công bố một bước tiến công nghệ mang tính đột phá: tính năng dịch giọng nói trực tiếp trong cuộc gọi. Tính năng này không chỉ hứa hẹn xóa bỏ rào cản ngôn ngữ mà còn mang lại trải nghiệm giao tiếp tự nhiên, gần gũi và liền mạch hơn bao giờ hết. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết về công nghệ mới của Google, những ứng dụng tiềm năng và tác động mà nó có thể mang lại cho đời sống và công việc. Công nghệ dịch giọng nói trực tiếp: một bước đột phá Tính năng dịch giọng nói trực tiếp được giới thiệu bởi CEO Google Sundar Pichai tại Google I/O 2025, được mô tả như một “bước đột phá công nghệ” giúp phá vỡ rào cản ngôn ngữ. Khác biệt hoàn toà...

Hiện tượng "nửa nạc nửa mỡ" trong ngôn ngữ giới trẻ: Góc nhìn và suy ngẫm

Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, ngôn ngữ của giới trẻ đang chứng kiến một sự thay đổi đáng kể, nổi bật nhất là xu hướng sử dụng ngôn ngữ “nửa nạc nửa mỡ” – cách nói pha trộn giữa tiếng Việt và tiếng Anh. Những câu nói như “Có ok hay không thì mày nhớ confirm cho người ta nha” hay “Deadline gần kề rồi, mày finish cái project đi nha!”  đã trở thành một phần quen thuộc trong giao tiếp hàng ngày của giới trẻ, đặc biệt ở các đô thị lớn. Hiện tượng này không chỉ phản ánh sự sáng tạo và năng động của thế hệ trẻ mà còn đặt ra những câu hỏi về việc bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt và hiệu quả giao tiếp trong bối cảnh văn hóa đa dạng.     Ngôn ngữ “nửa nạc nửa mỡ” không phải là một hiện tượng mới mẻ. Từ hàng chục năm trước, nó đã manh nha xuất hiện trong các bài hát nhạc trẻ. Trào lưu này không chỉ dừng ở âm nhạc mà còn lan sang nghệ danh của các nghệ sĩ, tạo nên một làn sóng “Tây hóa” trong cách đặt tên và giao tiếp. Những cách dùng từ này nhanh chóng được giới trẻ đón ...

Some of the best muscle cars to ever tear up the tarmac

1964 Pontiac GTO The original 1960s muscle car, the Pontiac GTO had amazing performance for its day 1964 Pontiac GTO The Pontiac GTO is widely acknowledged as the car that really kicked off the 1960s Muscle Car era. It was initially offered as an optional package on the mid-size Pontiac Tempest and was the first truly mass-market high performance model to follow the big displacement engine route, using a tuned 389 cubic inch (6.4-litre) V8 engine in place of the entry-level Tempest’s 140bhp six. 1970 Chevrolet Chevelle SS 454 The Chevelle Super Sport was Chevrolet's 60s muscle car monster 1970 Chevrolet Chevelle SS 454 Chevrolet’s first foray into the Muscle Car world was with the Chevelle Super Sport (or SS) introduced in 1964. Early in its life it was significantly out-gunned by the Pontiac GTO, but it wasn’t long before Chevy started turning up the wick. By 1970, the Chevelle SS had reached its most outrageous specification, with a huge 454 cubic inch (7.5-litre) big block V8 th...

The first robot to paint like an artist

Gripping the brush, Ai-Da's robot arm moves slowly but accurately, dipping into the palette one by one, then sketching the lines on the paper. Ai-Da (centre) is painting a guest portrait. Photo: Guardian In her small London room, Ai-Da glued her eyes to every stroke, with the same attention as the average person. Unlike robots that rely on available paintings, Ai-Da chooses and makes decisions for each stroke to produce works. This robot spends an average of 5 hours on each picture, no two pictures are alike. "Ai-Da is an intellectual and groundbreaking tool," said Aidan Meller, head of the robotics team. "We spent a lot of time and money creating a smart painter." Ai-Da started showing off its painting abilities last year, but new enhancements allow the robot to think at a higher level thanks to an upgraded AI algorithm. According to Meller, machines like Ai-Da change the way people envision robots. Now, there is no longer the question "can robots create a...

Chevrolet Impala

The 1959 Chevrolet Impala was redesigned. Sharing bodyshells with lower-end Buicks and Oldsmobiles as well as with Pontiac, part of a GM economy move, the Chevrolet's wheelbase 1-1/2 inches longer. Using a new X-frame chassis, the roof line was three inches lower, bodies were two inches wider, and curb weight increased. Its tailfins protruded outward, rather than upward. The taillights were a large "teardrop" design at each side, and two slim-wide nonfunctional front air intake scoops were added just above the grille. 1959 Chevrolet Impala 4-Door Sedan The Impala became a separate series, adding a four-door hardtop and four-door sedan, to the two-door Sport Coupe and convertible. Sport Coupes featured a shortened roof line and wrap-over back window. The standard engine was an I6, while the base V8 was the carryover 283 cu in (4,640 cc), at 185 hp (138 kW). Optional were a 283 cu in with 290 hp (220 kW) and 348 cu in (5,700 cc) V8 up to 315 hp (235 kW). Standard were front...

The ten Iconic American Muscle Cars That Defined Power And Performance

Some of the most iconic muscle cars of all time had extremely limited production numbers and can sell for 6 figures or even 7 figures in some extreme cases. Many collectors are willing to pay such exorbitant price tags for outstanding condition vehicles with original factory parts and matching serial numbers because these models literally defined what many see as the greatest era of American muscle cars. With that in mind, the American scene really started to take off with iconic muscle cars from the 1960s leading to what many would call the most iconic muscle cars ever made in the 1970s. 1970 Dodge Challenger R/T - 425 HP, 0-60 MPH In 5.4 Seconds The 1970 Dodge Challenger R/T had 4 engine options: the 383 Magnum, 440 Magnum, 440 Six Pack, and 426 Hemi. The 426 Hemi V8 engine put out 425 hp and 490 ft-lbs of torque which was more than enough to get the adrenaline pumping. The R/T only options included a Rallye instrument cluster which consisted of a 150 MPH speedo, 8,000 rpm tach, and ...