Học ngôn ngữ, đặc biệt là tiếng Anh ngôn ngữ toàn cầu hóa hiện nay là một quá trình phức tạp chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố như độ tuổi, tâm lý, môi trường và phương pháp học tập. Khi đặt câu hỏi liệu trẻ em hay người lớn học tiếng Anh dễ hơn và nhanh hơn, chúng ta cần xem xét cả lợi thế bẩm sinh lẫn những rào cản thực tế mà mỗi nhóm đối mặt. Dưới đây là một phân tích chi tiết để làm sáng tỏ vấn đề này.
1. Lợi thế sinh học và tâm lý của trẻ em
Trẻ em được xem là những "bậc thầy" bẩm sinh trong việc học ngôn ngữ nhờ vào đặc điểm sinh học của não bộ. Trong những năm đầu đời, đặc biệt từ sơ sinh đến khoảng 12 tuổi, não bộ trải qua cái gọi là "giai đoạn nhạy cảm" (critical period) – thời kỳ mà khả năng tiếp thu ngôn ngữ đạt mức tối ưu. Các nghiên cứu khoa học, chẳng hạn như những phát hiện của nhà ngôn ngữ học Noam Chomsky về "cơ chế tiếp thu ngôn ngữ" (Language Acquisition Device), cho thấy trẻ em có khả năng nội tại để nắm bắt cấu trúc và âm thanh của ngôn ngữ mà không cần học lý thuyết phức tạp.
Ví dụ, một đứa trẻ sống trong môi trường song ngữ có thể dễ dàng chuyển đổi giữa hai ngôn ngữ mà không cần hiểu rõ ngữ pháp. Khi học tiếng Anh, trẻ bắt chước ngữ điệu, phát âm và từ vựng một cách tự nhiên thông qua việc nghe nhạc, xem phim hoạt hình hoặc chơi đùa. Điều này giúp chúng xây dựng nền tảng vững chắc mà không bị cản trở bởi sự tự ý thức – một yếu tố thường kìm hãm người lớn.
Ngoài ra, trẻ em ít sợ sai. Chúng sẵn sàng nói "I goed" thay vì "I went" và sửa lỗi dần qua giao tiếp, thay vì lo lắng về việc bị đánh giá. Sự vô tư này tạo điều kiện để trẻ thực hành tiếng Anh thường xuyên, từ đó tăng tốc độ học tập.
2. Những hạn chế của trẻ em
Tuy nhiên, không phải trẻ em lúc nào cũng học nhanh hơn trong mọi khía cạnh. Khả năng tư duy trừu tượng và phân tích của trẻ còn hạn chế, đặc biệt ở lứa tuổi nhỏ. Ví dụ, việc hiểu các quy tắc ngữ pháp phức tạp như thì hoàn thành (Present Perfect) hoặc câu điều kiện (Conditional Sentences) đòi hỏi mức độ nhận thức mà trẻ chưa phát triển đầy đủ. Trong khi đó, trẻ cần thời gian dài để "ngấm" ngôn ngữ, thường thông qua tiếp xúc thụ động hơn là học chủ động. Nếu không có môi trường thực hành liên tục, lợi thế bẩm sinh của trẻ có thể không được tận dụng tối đa.
3. Lợi thế của người lớn: Động lực và tư duy logic
Ngược lại, người lớn có những điểm mạnh mà trẻ em không sở hữu. Trước hết, người lớn thường học tiếng Anh với mục tiêu cụ thể: thăng tiến trong công việc, giao tiếp khi đi du lịch, hoặc vượt qua các kỳ thi như IELTS, TOEFL. Động lực này thúc đẩy họ tập trung và đầu tư thời gian một cách có hệ thống. Một người lớn với kỷ luật cao có thể học 500 từ vựng trong một tháng hoặc nắm vững một thì tiếng Anh trong vài ngày – điều mà trẻ em hiếm khi làm được với cùng tốc độ.
Hơn nữa, người lớn có khả năng tư duy logic và phân tích vượt trội. Họ có thể học ngữ pháp bằng cách hiểu cấu trúc và áp dụng nó vào thực tế, thay vì chỉ dựa vào bắt chước. Ví dụ, khi học câu bị động (Passive Voice), người lớn có thể nhanh chóng nắm bắt cách chuyển đổi từ chủ động sang bị động dựa trên quy tắc, trong khi trẻ em thường cần thời gian dài hơn để nhận diện mẫu câu này qua các ví dụ.
4. Rào cản của người lớn
Dẫu vậy, người lớn đối mặt với không ít trở ngại. Thứ nhất, khả năng phát âm chính xác của họ thường kém hơn trẻ em do hệ thống âm vị của ngôn ngữ mẹ đẻ đã "cứng lại". Chẳng hạn, người Việt trưởng thành có thể gặp khó khăn với âm /θ/ (trong "think") hoặc /ð/ (trong "this"), trong khi trẻ em dễ dàng điều chỉnh lưỡi và miệng để phát âm đúng.
Thứ hai, tâm lý sợ sai là một rào cản lớn. Người lớn thường lo lắng về việc bị phán xét khi nói sai, dẫn đến việc họ ít thực hành giao tiếp – kỹ năng cốt lõi của ngôn ngữ. Cuối cùng, áp lực cuộc sống như công việc, gia đình khiến người lớn khó duy trì sự kiên trì, trong khi trẻ em có thể học một cách vô thức qua các hoạt động hàng ngày.
5. Môi trường và phương pháp học: Yếu tố quyết định
Dù trẻ em có lợi thế bẩm sinh và người lớn có động lực mạnh mẽ, tốc độ và mức độ dễ dàng khi học tiếng Anh phụ thuộc rất lớn vào môi trường và phương pháp. Trẻ em sống ở quốc gia nói tiếng Anh hoặc tiếp xúc với ngôn ngữ qua trường học quốc tế sẽ học nhanh hơn so với trẻ chỉ học qua sách giáo khoa ở lớp. Ngược lại, một người lớn tham gia khóa học giao tiếp thực tế, dùng ứng dụng như Duolingo, hoặc trò chuyện với người bản xứ qua các nền tảng trực tuyến có thể tiến bộ vượt bậc trong thời gian ngắn.
Phương pháp học cũng đóng vai trò quan trọng. Trẻ em học tốt qua trò chơi, bài hát, và câu chuyện, trong khi người lớn hiệu quả hơn với các bài giảng có cấu trúc, bài tập thực hành và phản hồi cụ thể. Nếu phương pháp không phù hợp, cả hai nhóm đều có thể gặp khó khăn.
6. Kết luận: Ai dễ hơn, nhanh hơn?
Vậy, trẻ em hay người lớn học tiếng Anh dễ hơn, nhanh hơn? Câu trả lời không tuyệt đối mà phụ thuộc vào ngữ cảnh. Về mặt tự nhiên, trẻ em dễ học hơn nhờ khả năng tiếp thu bẩm sinh và thái độ vô tư, đặc biệt ở kỹ năng nghe và nói. Họ có tiềm năng "nhanh hơn" trong dài hạn nếu được tiếp xúc sớm và liên tục. Ngược lại, người lớn có thể học nhanh hơn trong ngắn hạn nhờ động lực, tư duy logic và phương pháp chủ động, nhưng họ thường gặp khó khăn trong việc đạt sự trôi chảy tự nhiên như trẻ.
Cuối cùng, yếu tố quyết định không chỉ nằm ở độ tuổi mà còn ở sự kiên trì, môi trường và cách tiếp cận. Trẻ em có thể là "miếng bọt biển" thấm ngôn ngữ một cách vô thức, nhưng người lớn, với ý chí và chiến lược đúng đắn, hoàn toàn có thể vượt qua rào cản để chinh phục tiếng Anh. Bạn thuộc nhóm nào, và bạn nghĩ điều gì quan trọng nhất trong hành trình học ngôn ngữ này?